مرجع کامل سیستم های صوتی ایران

نماد های موسیقی مناسب،بسته به نوع اثر،بر روی محل خاصی در خطوط حامل قرار میگیرند،و بسته به نوع کارکرد یا تن متناظر با آن عملکرد.نوت های موسیقی وابسته به تن صدا یا زیر و بمی،ضرب های ساز های کوبه ای وابسته به نوع ساز،بر رو یا بین خطوط حامل قرار گرفته،و در دیگر کاربرد ها و نماد ها،به صورت قراردادی،نماد ها بر روی خطوط حامل قرار میگیرند.

نواک یا تن مطلق ساز های غیر کوبه ای،در هر خط حامل،کنار آن سمت چپ در مکان مناسب و متناسب نوشته میشود که به آن کلید میگویند،برای مثال،کلید تریبل یا کلید سل،بر روی خط دوم قرار میگیرد که مشخص میکند خط دوم،کلید سل است،اولین نوت سل بعد از نوت دو روی اکتاو 4 یا همان c4،که در پیانو به آن middle c گفته میشود.

خط ها و فضا ها،دارای شماره هستند.پایین ترین خط،خط اول و بالا ترین خط،خط پنجم نام دارد.

خط حامل موسیقی،بسیار شبیه به گراف تن موسیقی،همان فرکانس،نسبت به زمان است.تن نوت ها با موقعیت قرارگیری عمودی نوت ها مشخص میشوند،و نوت ها همیشه از چپ به راست نواخته میشوند.اما برعکس یک گراف،تعداد نیم پرده هایی که روی خط ها یا فاصله بین آنها قرار میگیرد بستگی به کلید خط دارد.(همانطور که در تصویر زیر مشاهده میکنید در خط حامل بدون کلید،هر نیم پرده یک نصف خط با نوت قبلی بالا تر میرود شبیه به گراف خطی اما خط حامل دارای کلید سل،نوت لا دیز دقیقا در همان جایی که قرار دارد که خود نوت لا قرار گرفته،تنها علامت دیز کنارش میباشد.این کار برخلاف رابطه ی نسبی فرکانس با زمان در یک گراف است چون فرکانس لا دیز از خود لا،بیش تر است.).به خط حامل بالایی کروماتیک و خط حامل پایینی دیاتونیک میگویند.

همچنین،زمان بندی این که هر نوت چقدر نواخته شود،وابسته به مکان افقی اش در خط حامل نیست،بلکه،زمان بندی اینکه هر نوت به چه مقدار نواخته شود با علامت مشخص نشان داده شده و به نسبت زمان تمپو سنجیده میشود.

مکان های خطوط حامل:مکان های عمودی بر روی خط حامل،ها کدام نشان میدهند که چه نوتی باید نواخته شود اگر در آن موقعیت قرار گیرد.نت های با صدای زیر تر،بالا تر قرار میگیرند.یک نوت میتواند بر روی یکی از خطوط حامل قرار گیرد،یا در وسط بین دو خط قرار گیرد.نوت هایی که بخواهند خارج از خطوط حامل قرار گیرند یعنی بم تر یا زیر تر باشند بر روی خطوط لجر قرار مییگرند،خطوط لجر خط هایی هستند که به خطوط حامل در بالا یا پیایین اضافه میشوند تا نوت هایی که خارج از محدوده ی خطوط حامل هستند را نگهداری کنند.

هر موقعیتی که هر خط حامل دارد نماینده ی این است که کدام نوت بر روی آن قرار گیرد که کلید این را تعیین میکند.کلید ها،یکی از خطوط را به عنوان یک نوت مشخص معرفی میکنند،به همین ترتیب تمامی خط های دیگر با توجه به رابطه شان با خط کلید، مشخص میشوند.برای مثال یک کلید تریبل نوت سل در اکتاو بالای میدل c،بر روی خط دوم قرار میگیرد.این کلید یک اینتروال تشکیل میدهد،در مقیاس دیاتونیک.یعنی،7 نوت موسیقی رو و یا بین خطوط قرار میگیرند،نیم پرده ها با قرار گرفتن علامت دیز یا بمل بر کنار علامت نوت ها مشخص میشوند،و جای مخصوص ندارند.مثلا،در این حالت خط دوم سل است.فاصله ی بین خط دو و سه،لا،خط سوم سی،فاصله خط سوم و چهادم دو،خط چهارم ر،و به همین ترتیب،همچنین فاصله بین خط اول و دوم نوت فا،خط اول نوت فا میباشد،و اگر از خطوط لجر استفاده شود به همین منوال نوت ها بالا و یا پایین میروند.

خطوط حامل گروهی:یک خط عمودی که در سمت چپ خطوط حامل(کنار پرانتز)قرار گرفته،یک سیستم را تشکیل میدهد،که نشان میدهد موسیقی بر روی تمامی خط های حامل باید به طور همزمان نواخته شوند.یک براکت(پرانتز)نیز یک خط عمودی دیگر است که به خطوط حامل وصل شده که نشان دهنده ی یک گروهی از ساز ها است،که به عنوان یک واحد عمل میکنند.

علامت آکولاد نیز،برای اتصال چندین خط حامل به هم برای نمایندگی از یک ساز ایت،مثلا پیانو،ارگ،هارپ و یا ماریمبا.بعضی اوقات از براکت دوم برای نشان دادن گروهی از ساز ها که با هم جفت هستند استفاده میشوند؛مثلا ویالون اول و دوم،در یک گروه موسیقی،گاهی از آکولاد نیز برای این منظور استفاده میشود.

خط حامل بزرگ(خط گرند):زمانی که موسیقی در دو خط حامل،همراه با آکولاد به هم متصل میشوند،یا به هر حال برای این ساخته شده اند که با یک ساز و یک نوازنده نواخته شوند(معمولا مثل هارپ،پیانو،کیبورد،و...)به آن خط گرند میگوییم.معمولا در این خط ها،خط حامل بالایی از کلید تریبل و خط حامل پایین از کلید بیس استفاده میکند،در این مثال نوت دو اکتاو 4(نوت میدل c)بین دو خط حامل می افتد،به طوری که پایین ترین خط لجر خط حامل بالایی این نوت و بالا ترین خط لجر خط حامل پایینی،این نوت میافتد،دقیقا بین دو خط حامل.حال،کنار کلید خط حامل،وسط خطوط،،یک علامت کلید c وجود دارد.این علامت نشان میدهد که نوت های سی،دو،ر میتوانند با دست دیگر نیز نواخته شوند.

در زمان نواختن پیانو و هارپ معمولا خط حامل بالایی با دست راست و خط حامل پایینی با دست چپ نواخته میشوند.در صفحه نوت هایی که برای ارگان نوشته میشود،یک خط حامل برای دست راست،خط بعدی برای دست چپ و خط آخر دارای سه خط حامل و برای پدال ها است.

خط اتحاد:در نوت نویسی موسیقی،خط اتحاد به یک خط منحنی گفته میشود که سر دو نوت با نواک(پیچ،تن صدا)یکسان را به هم متصل میکند،و نشان دهنده ی این است که آنها باید به عنوان یک نوت واحد،پخش شوند،با جمع مقدار زمانی هر کدام با هم(مثلا اگر یکی سه لا چنگ و یکی دولاچنگ بود،جمع زمانی شان میشود چنگ،پس در نهایت به میزان زمان چنگ باید نوت نواخته شود.).خط اتحاد عملکردی شبیه به خط اتصال دارد اما خط اتصال نوت های غیر هم تن را به هم ربط میدهد،هر کدام جداگانه اما به صورت یکپارچه یا لگاتو،نواخته میشوند که در ادامه مفصل تر توضیح خواهیم داد.همچنین خط اتحاد میتواند چندین نوت را به هم متصل کرده و دیرند همه ی آنها را با هم جمع کند مثلا چهار تا چنگ به هم اگر وصل شوند،ارزششان میشود نوت سفید.خط اتحاد معمولا برعکس جهت ساقه کشیده میشود.

خط اتصال:در این خط،نوت های غیر هم تن تحت پوشش خط به یک دیگر وصل میشوند ولی باید بدون وقفه و جدایی بینشان نواخته شوند،مثلا با یک آرشه ویالون،با یک نفس در فلوت،نوت ها اجرا میشوند.رایج است خط اتصال بین نوت ها قرار گیرد و نوت ها پرچمشان رو به پایین باشد.از این خط برای انواع ساز ها میتوان استفاده کرد همانند پیانو،ولی باید به صورت یکنواخت،نوت ها اجرا شوند،یا مثلا در گیتار باید با یک حرکت ضربه دست راست،اجرا شود.(درواقع به صورت لگاتو باید اجرا شوند یعنی هیچ وقفه و سکونی بین نوت ها نیست،نوت ها باید به صورت یکنواخت نواخته شوند.)نکته دیگر اینکه،هر نوت به اندازه ی دیرند تعیین شده اش کشیده میشود.

خط میزان:این خط یک خط عمودی بر روی خط حامل است که میزان ها را،وابسته به علامت تایمینگ،تعیین میکند.

خط میزان دوبل:این نماد تغییراتی را دو موسیقی نمایان میکند مثلا تغییر در کسر میزان یا کلید جدید.

خط میزان کلفت و دوبل:این نماد برای نشان دادن خاتمه ی یک حرکت یا یک ترکیب،میباشد.

خط میزان نقطه چین:از این خط میزان برای نشان دادن هر قسمت از میزان است که برای سهولت خواندن به کار میرود.