مرجع کامل سیستم های صوتی ایران

اولین کاربرد صدای سوراند در سینما ها بود.قبل از صدای سوراند،سینما ها معمولا سه تا اسکرین برای پخش صدا داشتند،چپ،راست و وسط.اما صدای سوراند،دارای حداقل یک کانال یا بیش تر پشت سر شنونده نیز دارند،که احساس آمدن صدا به صورت 360 درجه افقی را به شنونده میدهند.فرمت های صدای سوراند،در باز سازی و یا ضبط صدا،متفاوت است.یکی از رایج ترین متد ها،صدای 5.1 است،به این صورت است که یک اسپیکر در وسط،دو اسپیکر در چپ و راست با زاویه های 60 درجه نسبت به مرکز،و سوراند های چپ و راست با زاویه 100تا120 درجه و یک ساب ووفر که موقعیتش خیلی مهم نیست،مثلا در پشت سر یا جلو باشد،قرار میگیرند.

در صدای سوراند،معمولا یک موقعیت شنونده وجود داردکه در آنجا،اثر های صوتی،بهترین کارایی را دارند.در اینجا،درک و فضا سازی بسیار بالا میرود چون گوش انسان قابلیت مکان یابی صدا ها و فاصله ی آنها را دارد،و اینکار با استفاده از چندین کانال صوتی و ارایشی از اسپیکر ها،قابل اجرا است.

کاربرد ها:اگرچه که بیش ترین کاربرد های صدای سوراند در سینما ها و آهنگ ها است،اما کاربرد های بسیار زیاد دیگری نیز دارند.مثل گرفتن صدای طبیعت،سخنرانی ها،موسیقی،تلوزیون و صدا و سیما،یا در کامپیوتر ها و به خصوص برای بازی ها،و همچنین تعداد زیادی از کانال ها برای اجراهای زنده و کنسرت ها و شنونده ها برای واقعی تر جلوه دادن اجرا،و...

ساختن صدای سوراند:صدای سوراند،با چندین راه میتواند ساخته شود.یکی از ساده ترین روش ها،استفاده از تکنیک ریکورد استریو اما در جلو و عقب صحنه،و یا در مرکز که میکروفون ها بر روی یک پایه نصب شده که به جهات چپ،راست،جلو و عقب،تنظیم شده اند که به آن،درخت دکا میگویند،و میکس و ریکورد آنها و در نهایت،پخش شدن توسط بلندگو های سوراند،میباشد.روش دوم،استفاده از متد های فیزیواکوستیک و موقعیت یابی صدا،برای شبیه سازی صدای دو بعدی در هدفون ها است.در روش سوم،از تعداد بسیار زیادی بلندگو استفاده میشود که دور شنونده را احاطه کرده،که یک میدان صدا را ایجاد میکنند.

اما تمامی این روش ها،فقط در میدان افقی بودند،فرمت دیگری به نام امبیسونیک وجود دارد که صدا توسط میکروفون هایی که سرتاسر محیط را احاطه کرده ریکورد شده و توسط اسپیکر هایی که سرتاسر محیط را احاطه کرده اند،بازپخش میشود که در ادامه بیش تر توضیح خواهیم داد.

صدای سوراند را میتوان با سیستم های با تعداد بلندگوی کمتر با استفاده از نرم افزار ها و سیگنال پروسسینگ نیز ایجاد کرد،مثلا با تغییر فاز و ولوم صدا،تنها با دو عدد اسپیکر این صدا را ایجاد کرد اما غیر طبیعی تر خواهد بود،این روش به درد هدفون ها نیز میخورد.

 ادرس دهی:در بسیاری از سیستم ها،معمولا صدای سوراند را از هر کانال،به اسپیکر مخصوص خودش هدایت میکنند.سیستم های ماتریکسی،میتوانند صدای کانال ها را ریکاوری کنند و تعداد اسپیکر ها را دستخوش تغییر کنند.سیگنالی که ارسال میشود،ممکن است حاوی اطلاعات انکود شده باشد،که میدان صدا را مشخص میکند،که ممکن است وسعیت بیش تر یا کمتری داشته باشد.اطلاعات صدای سوراند،برای یک دیکودر ارائه میشوند که تعداد کانال های مورد نیاز برای پیکره بندی حالت بلندگو ها را تولید کرده تا صدای شبیه به صدایی که مثلا در گرافیک کامپیوتر تولید میشود را باز سازی کنند.

تنظیمات استاندارد:تنظیم های بسیاری برای صدای سوراند با 5 عدد اسپیکر،3 عدد جلو و 2 عدد عقب،وجود دارد.که با احتساب ساب،6 کانال مورد نیاز است.به خاطر رایج بودن سیستم های 5.1،و پرودیوس شدن بسیاری از کار های سوراند برای این سیستم ها،برای سیستم های 7.1یا بیش تر،به پروسسور های بیش تری نیاز است.استاندارد ترین حالت برای صدای سوراند،دو اسپیکر در چپ و راست و یک اسپیکر در وسط،و یکی عقب/چپ و یکی عقب/راست،میباشد.برای پخش فرکانس های پایین تر از 120 هرتز،یک ساب ووفر در نظر گرفته میشود اما به خاطر اینکه فرکانس های زیر 120 هرتز خیلی جهت دار پخش نمیشوند،پس موقعیت این ساب ووفر خیلی حیاتی نیست.سیستم های 5.1 در پخش صدا در جلو به خوبی دقیق هستند اما برای پخش صدا در سمت های جانبی،تنها حجم صدای اسپیکر های عقب تغییر میکند ولی یک ناهماهنگی بزرگی را به وجود میاورند.برای همین،از سیستم های 7.1 کانال برای سینما های بزرگ تر استفاده میشود که دو اسپیکر مرکز/چپ و مرکز/راست را به سیستم 5.1 اضافه میکند.

همچنین برای سیستم های 7 کانال،مجاز هستیم دو اسپیکر دیگر نیز با زاویه های 90 درجه(دقیقا در چپ و راست)اضافه کنیم و اسپیکر های عقب نیز با زاویه 135تا150 درجه قرار دهیم:

پخش صداهایی با تعداد کانال کمتر و یا بیش تر در این سیستم ها،مانعی ندارد خصوصا اگر سیستم،سازگاری داشته باشد.مثلا اگر بخواهیم یک صدای استریو را با یک سیستم 5.1 پخش کنیم،اسپیکر های پشت سر،صدای مونو را پخش میکنند اما با 3 دسی بل قدرت کمتر.اسپیکر های چپ و راست در جو،هر کدام صدای کانال های چپ و راست را پخش میکنند اما اسپیکر وسط،تنها صدا های مشترک این دو کانال را پخش میکند

مدیریت صدای بیس:برخی از سیستم های سوراند،اگر دارای سیستم مدیریت بیس باشند،صدای بیس و فرکانس های پایین را به یک بلندگو که توانایی پخش آنها را دارد،میفرستد.(مثل ساب ووفر و یا بلندگو های اصلی)،و صدای بیس معمولا به بلندگو های اصلی نمیرود و های پس(فیلتر بالاگذر)میشود،و اکثرا از ساب ووفر استفاده میشود اما استثنا نیز وجود دارد.

اما یک نکته ای برای قبل و بعد این سیستم وجود دارد.قبل از سیستم مدیریت بیس،یک کانال به اسم LFE به معنای کانال اثر فرکانس پایین،وجود دارد،و بعد از سیستم مدیریت بیس،خروجی ساب ووفر.اما کانال LFEرا به عنوان خروجی مستقیم ساب ووفر نباید در نظر گرفت،ممکن است سیستم مدیریت بیس،کانال LFE را با 10 دسی بل تقویت،به یک یا چند ساب ووفر ببرد،و در سیستم هایی که ساب ووفر ندارند،صدای بیس را فقط به بلندگو ها منتقل کند،مثل سیستم قدیمی و محبوب زیر که نیازی به ساب ووفر ندارد!

 کانال اثر فرکانس های بمLFE:به خاطر اینکه این کانال تنها کسری از صدای کانال های دیگر را میگیرد،آنرا با .1 نشان میدهند،مثل سیستم 5.1یا7.1یا7.2و...

این کانال در ابتدا برای این طراحی شده بود که فرکانس های بسیار پایین را در سیستم های سینمایی که گاهی فرکانس های آنها به پایین تر از 30 هرتز نیز ممکن است برسد،همانند صدا های رعد و برق یاانفجار ها،به خوبی پخش شوند.همچنین،اجازه ی کنترل حجم این کانال به صورت جداگانه را میدهد تا بتوان آنرا با شرایط سینما،به خوبی تطبیق داد.همچنین،با کنترل مستقل این کانال،میتوان دیستوریشن اینترمدولاسیون را کاهش داد.ساب ووفر هایی نیز برای این کار به کار آمدند که میتوانند فرکانس هایی تا 5 هرتز را به کمک باکس های بزرگ،پخش کنند.

در اصل و برای سینما های واقعی،کانال LFE یک کانال جدا بود که مستقیما یک یا چند ساب ووفر را تغذیه میکرد.اما چون در سیستم های خانگی،ممکن است گاهی ساب ووفری وجود نداشته باشد،به همین دلیل،دیکودر های مدرن،معمولا سیستم مدیریت صدای بیس دارند که اجازه میدهد صدا های بیس موجود در کانال LFE یا کانال های دیگر صدا،به هر کانالی برود که بلندگو هایی دارد که میتواند صدای بیس را به خوبی پخش کند.نکته اینکه،در اینجا و در صورت وجود سیستم مدیریت صدای بیس،دیگر نمیتوان LFE را کانال صدای ساب ووفر در نظر گرفت.برخی از کمپانی های ریکورد،امروزه بر این باورند که دیگر به کانالLFE نیازی نیست،چون تمامی فرکانس ها در کانال های اصلی موجود و تنها به یک سیستم مدیریت صدای بیس برای استخراج بیس ها و هدایت آن به ساب و یا بلندگو ها،نیاز میباشد.

نشانه کانال ها:نشانه ی کانال ها،شماره ای است که به هر کانالی که انکود(کدگذاری)میشود،اختصاص میابد.اما نه لزوما کانال هایی که برای باز سازی دیکود میشود.کانال های بازسازی شده میتوانند با استفاده از ماتریکس دیکودینگ،افزایش نیز پیدا کنند.تعداد کانال های بازپخش همچنین میتواند فرق کند،نسبت به تعداد اسپیکر های پخش کننده،اگر هر کانال،یک گروهی از اسپیکر ها را راه بیاندازد.

در تعداد کانال های سیستم صوتی،رقم اول معمولا برای مشخص کردن تعداد اسپیکر های فول رنج و رقم بعد از ممیز،نشان دهنده ی تعداد اسپیکر هایی است که از کانال LFE تغذیه میشود.مثلا یک اسپیکر سه تکه کامپیوتر را با 2.1 نشان میدهند،که شامل دو عدد ست لایت و یک ساب ووفر میشود،و اسپیکر های 2 دو تکه بدون کانال LFE را با 2.0 نشان میدهند،و سیستم صوتی با 5 کانال صدا و 1 LFE را با 5.1.یک نشان جایگزین برای تعداد کانال ها،استفاده از ممیز است.مثلا سیستمی که دارای 3 کانال در جلو و 2 کانال در عقب یا کناره ها و یک ساب ووفر است را با 3/2.1 نشان میدهند.

تعداد کانال ها میتوانند توسط ماتریکس دیکودر ها و یا دالبی دیجیتال ها،افزایش نیز پیدا کنند،مثلا 3 کانال نیز مجازا به عقب اضافه شود و آنرا با 3/2:3.1نشان میدهند.

نکته:کلمه ی استریو،در گذشته برای صدای سه بعدی نیز به کار میرفت اما امروزه،تنها برای صدای دو کانال چپ و راست استفاده میشود.

کد گذاری رنگی کانال ها:برای راحت نصب کردن سیستم های چند کاناله،معمولا از رنگ مشخص برای هر کانال استفاده میشود،که میتوان این رنگ ها را معمولا در فیش های RCA،مشاهده نمود:

حالات و ارایش های سیستم های سوراند:

صدای بالای سر:از سال 2002،شرکت دالبی اجازه داد که در یک فیلم،صدای بالای سر نیز اضافه شود.بعد از آن،کانال های مرتفع نیز بر روی کار آمدند و صدای فراگیر را از بالای سر نیز پخش کردند.

آمبیسونیک:یک نوع از ریکورد است که در آن،چه در استدیو و چه در اجرای زنده با استفاده از چندها کانال صوتی،میتوان صدا را از تمامی جهات موجود در فضا،باز سازی کرد.این سیستم،در تضاد سیستم های سوراند معمولی است که تنها توهم بودن شنونده در بین مرکز چند اسپیکر را ایجاد میکنند.برای ایجاد چنین فضایی،حداقل به 6 اسپیکر(بالا-پایین-چپ-راست-جلو-عقب)نیاز است.امبیسونیک توسط مایکل گرزون اختراع شده است:

ریکورد دو گوش:در این حالت،برای تولید صدای استریوی بسیار نزدیک به واقعی استفاده میشود.در اینجا،از یک مانکن سر مصنوعی انسان با طراحی دو گوش به صورت اناتومی واقعی گوش انسان،استفاده میشود که داخل هر گوش،یک میکروفون وجود دارد!!از این حالت برای آزمایش های صدایی گوش انسان نیز استفاده میشود!

پن امبیو:در این نوع ارایش،از دو عدد اسپیکر در جلو و دو عدد در عقب استفاده میشود که با استفاده از تکنیک استریو دیپل و لغو متقابل صدا،میتواند صدای 360 درجه را پوشش دهد(هر جفت اسپیکر نزدیک هم هستند و معمولا 10تا30 دیجه به سمت مرکز،چرخیده اند).این اسپیکر ها میتوانند شامل ساب نیز باشند که کانال های آنها میشود 4.1.

کانال های استاندارد:برخی از پیکره بندی ها،معمولا برای مصرف کننده های بازار در نظر گرفته میشوند و توسط فایل های با فرمت WAV که میتواند از چند کانال پشتیبانی کند،پوشش داده میشوند و میتوانند توسط هر کامپیوتری که توانایی پشتیبانی از این فرمت و همچنین چندین کانال خروجی را دارد،پخش شوند.اگرچه میتوان بی شمار پیکره بندی برای صدای سوراند استفاده کرد اما ممکن است تعداد فیلم ها یا فایل هایی که از آنها پشتیبانی میکنند،کم باشد.

دانلود این عکس برای کیفیت بهتر

کانال7.1و 7.1.4:صدای سوراند 7.1،یک صدای پر طرفدار است و توسط بلوری ها و سیستم های دالبی،پخش میشوند.در سیستم 7.1.4،تعداد 4 عدد اسپیکر در بالای سر نیز اضافه میشوند که میتوانند صدا ی اجسام،افکت ها،و...را بالای سر شنونده نیز پخش کنند!

در سیستم های 10.2و12.2،اسپیکر ها به شکل زیر قرار میگیرند.ساب ووفر راست،فقط صدای بیس کانال های راست و ساب ووفر چپ،فقط بیس کانال های چپ را پخش میکنند.

در سیستم های 22.2 نیز اسپیکر ها در اتاق،به شکل زیر چیده میشوند،به بلندگو های پشت پرده نیز دقت کنید: