مرجع کامل سیستم های صوتی ایران

 در هر درایور یا بلندگو،سه پارامتر دمپینگ فکتور وجود دارد.دمپینگ فکتور الکتریکی،دمپینگ فکتور مکانیکی،و دمپینگ فکتور توتال،یا به نوعی جمع دو تا دمپینگ فکتور.

ابتدا،به سراغ معرفی پارامتر های مورد استفاده میرویم:

R_E=مقاومت بلندگو در حالت DC

F_S=فرکانس رزونانس بلندگو

Z_MAX=امپدانس بلندگو در فرکانس F_S

Z₀=پهنای باند فرکانس رزونانس بلندگو

F₁=فرکانس قطع پایین

F₂=فرکانس قطع بالا

Q_MS=ضریب کیفیت مکانیکی بلندگو

Q_ES=ضریب کیفیت الکتریکی بلندگو

Q_TS=توتال ضریب کیفیت ها(جمع ضریب ها)

ضریب کیفیت مکانیکی:میدانیم که،در بلندگو های الکترومغناطیسی رایج،دیافراگمشان دارای جرم است.سوراندشان دارای مقاومت کششی،(کمی،اسپایدر بلندگو نیز تاثیر گذار است)و همه ی این ها با هم،یک فرکانس رزونانس ایجاد میکنند،که ناشی از دمپینگ فکتور مکانیکی بلندگو است،که در آن فرکانس،ووفر به راحتی تکان میخورد)در فرکانس رزونانس،امپدانس بلندگو نیز بالا میرود،مطابق شکل زیر و در ناحیه q:

Q_MSیعنی ضریب کیفیت ناشی از اسپایدر،سوراند و جرم ووفر،که خواص کنترل مکانیکی اسپیکر را انداره گیری میکند.اسپیکر هایی با ضریب کیفیت مکانیکی بالا تر،بهتر هستند،زیرا،کنترل بهتری روی ووفر خود دارند،رنج پاسخ فرکانسی شان زیاد است،و اعوجاج بسیار کمی بر روی صدا ایجاد میکنند،صدا را واضح تر پرتاب میکنند،حساسیت زیادی بر روی سیگنال ورودی دارند،و...

اما باید همواره به این نکته توجه داشت که هرچه ضریب کیفیت بالا تر رود،ضریب دمپینگ فکتور پایین تر میاید،که گفتیم نامطلوب است و ممکن است صدا دچار اعوجاج شود.

فرمول محاسبه ی ضریب کیفیت مکانیکی:

مرحله اول،باید مقدار R_E بلندگو را با اهم متر به دست اوریم.

مرحله دوم،باید مقدار F_Sو Z_MAX را از منحنی مشخصه ای که کارخانه به ما داده است،پیدا کنیم.

مرحله سوم،پهنای باند یعنی Z₀را یا باید از روی منحنی به دست اورده و یا با استفاده از فرمول زیر،به دستش بیاوریم:

Z₀=√(R_E*Z_MAX)                                                              .D

مرحله چهارم،باید فرکانس های قطع پایین و بالا یعنی F₁و F₂ را از منحنی مشخصه،بخوانیم.

مرحله پنجم،محاسبه اصلی:

Q_MS=(F_S/F₁-F₂)*√(Z_MAX/R_E)                                        .D

 ضریب کیفیت الکتریکی بلندگو:Q_ESضریب کیفیت الکتریکی بلندگو است،که هرچه پایین تر باید،دمینگ فکتور بالا تر خواهد بود،اما وابستگی زیادی به ضریب کیفیت مکانیکی دارد و عددی کوچک هست،و در کل،تغییرات کمی دارد.ضریب کیفیت الکتریکی بلندگو،درواقع میزان دقت و کنترل است که کویل و مگنت،با یکدیگر،دارند،ولی حرکت کویل داخل مگنت،بستگی زیادی نیز به سوراند و اسپایدر بلندگو،دارد.بالا بودن این ضریب،که هم به ضریب مکانیکی و هم پارامتر های الکترونیکی بستگی دارد،باعث کاهش دمپینگ فکتور و اعوجاج در صدا میشود،و اگر پایین باشد،صدا ممکن است خشک شود.

فرمول محاسبه Q_ES:

Q_ES=Q_MS/((Z_MAX/R_E)-1)                                      .D

جمع ضریب کیفیت های مکانیکی و الکتریکی:اخرین ضریب کیفیت،ضریب جمع شده این دو است.دانستیم که هم ضریب کیفیت مکانیکی و هم ضریب کیفیت الکترونیکی،هر دو،بر روی دمپینگ فکتور تاثیر میگذارند.پس،باید یک جمع برای این دو به دست بیاوریم که اثر هر دو ضریب کیفیت را برسی کند،و دیگر نیازی برای به دست اوردن هردوی آنها و برسی شان،نداشته باشیم.پس،از این رابطه،یک Q_TS توتال به دست میاید،که در کل،ضریب کیفیت اصلی یک بلندگو به حساب میاید.اگر ضریب کیفیت توتال عددی از 0.4 کمتر باشد،یعنی ساب ووفر بسیار قوی است،و بیس بسیار نرمی دارد اما باید به این نکته نیز توجه کرد که آنقدر هم نرم نباشد،زیرا،باعث پایین آمدن دمپینگ فکتور و اعوجاج میشود.این ساب ووفر ها حتما به یک باکس پورتد نیاز دارند.اگر این عدد بین 0.4تا0.7 بود،ساب ووفر و یا ووفر،دارای بیس و صدای معمولی تر است.معمولا،پاسخ فرکانسی این اسپیکر ها بیش تر است اما حجم صدای بیس کمتری دارند.عدد بالا تر از 0.8،نشان دهنده ی یک بلندگویی با ووفر خشک است،که فرقی برایش نمیکند باکسش سیلد باشد یا پورتد،معمولا فول رنج ها ضریب جعشان بالاست.

q_ts=(q_ms*q_es)/(q_ms+q_es)                                .D

و یا:

1/q_ts=1/q_es+1/q_ms

جزوه ی محاسبات ضرایب کیفیت بلندگو ها:

دانلود

یک نمونه ساب ووفر از برند دایتون،و مشخصاتش:

دیتا شیت همان ساب ووفر:

دانلود

شاید گاهی دیده باشید در باکس های پورتد،ماده هایی همچون اسفنج،پشم شیشه،لایکو،ابر،پد های اکوستیکی،و .... میریزند!یا حداقل دور باکس،میچسبانند.این کار برای ساب ووفر ها،و خصوصا ساب ووفر هایی که جمع ضریب کیفیتشان کمتر از 0.5 است،مناسب است اما نباید به مقداری از این مواد داخل باکس ریخت که باعث داغ شدن ساب،و یا کلا خفه شدن صدا گردند.این مواد،کمی باعث بالا رفتن جمع ضریب کیفیت،کنترل بهتر ساب،و صدایی با کیفیت تر،مناسب هستند،جنس ماده و مقدارش نیز بستگی به ثلیقه ی شنونده دارد.در کل،با اینکار،دمپینگ فکتور باکس را،کنترل میکنیم.